"Đói" cát

Cầu cảng tạm này không thể tập kết cát xây dựng được!

Dựng nhà, "cháy" cát

Bão số 9 đánh gãy phần chữ T của cầu cảng đảo Lý Sơn, còn trơ mỗi chữ I. Một
tháng nay, để tàu cập vào đảo, người ta làm tạm một mảng bè bằng cây dương.
Nhưng cầu cảng tạm bợ này chỉ “ưu tiên” cho hành khách ra, vào đảo chứ các loại
hàng hóa cồng kềnh thì phải tăng bo.

Vật giá ra đảo vốn dĩ đắt đỏ, giờ lại tăng bo một công đoạn nữa, thay vì giá
cao gấp rưỡi trong đất liền, giờ gấp đôi, thậm chí gấp ba. Cát xây dựng là mặt
hàng đang sốt ở hòn đảo này, giá cả cũng đang tăng lên từng giờ như cấp của bão
số 9 vừa rồi vậy.

Có trên 100 căn nhà ở Lý Sơn cần xây lại sau bão và cũng ngần ấy ngôi nhà
đang xây dở dang, giờ tiếp tục hoàn thiện. Đó là mới chỉ tính nhà dân chứ chưa
tính các công trình xây dựng khác đang triển khai trên đảo. Nếu gộp chung lại,
số cát xây dựng cần cho đảo hiện nay lên đến cả ngàn khối, nhưng đâu có dễ dàng
vận chuyển. Ngoài việc phải tăng bo qua hai ba công đoạn mới đưa được cát lên bờ
đảo, chủ tàu chở cát còn phải ngóng cổ xem trời. Mà trời mùa này thì một ngày
yên nhưng có đến mười ngày động. Vì vậy, mang được khối cát ra đảo chẳng khác
nào mang … vàng!

Chỉ mới tính đường vận chuyển cát ra đảo ấy thôi mà đã thấy toát mồ hôi, nếu
tính luôn công đoạn tìm cát trong đất liền còn vất vả nữa! Mùa này, nước lũ đang
phủ kín sông Trà - nơi chuyên cung cấp cát xây dựng cho Lý Sơn, do đó để lấy
được xe cát trên con sông này là hết sức nhiêu khê. Những tay đầu nậu cát phải
canh chừng từng li từng tí một về mức độ báo động của nước lũ sông Trà. Nếu ham
dăm bảy trăm ngàn mà lao ra sông xúc cát trong mưa lũ, có khi cả người lẫn xe
trôi luôn ra biển! Lấy được cát rồi, xe phải chở 20 cây số nữa mới tập kết được
tại cảng Sa Kỳ.

Một tốp “thợ đụng” (đụng gì làm nấy), tay cầm xẻng, miệng quát tháo
liên hồi kỳ trận, vừa xúc cát vừa la ỏm tỏi, mới đưa được hai-ba khối cát lên
tàu biển. Sau 4 giờ vật lộn với sóng biển, tàu mới cập đảo. Khi cầu tàu chưa bị
bão số 9 vặt trụi phần chữ T, chỉ cần xúc từ tàu đổ lên cầu cảng, sau đó dùng xe
cọc cạch tha về tập kết ở bãi xây dựng là xong. Giờ chữ T mất, tàu phải tăng bo
một đoạn nữa bằng cách chuyển dần từ tàu lớn sang thuyền thúng để mang cát vào
đảo.


Ông Nguyễn Tỵ, có nhà vừa sập, vừa quẹt mồ hôi đầm đìa trên mặt, vừa xúc cát,
miệng càm ràm: “Cảng mất chữ T, dân mất thêm T (ý ông muốn nói mất thêm tiền)”.
Mà nào có phải muốn mua cát là được liền đâu! Phải đăng ký với các đại lý, có
khi cả tuần mới mua được vài ba khối cát.

Trước bão, cát chỉ ở mức 150.000đ-180.000đ/khối, giờ vọt lên
250.000đ-280.000đ/khối nhưng không có cát để mua. Một chủ đại lý cát phân bua:
“Không phải chúng tôi lợi dụng dân gặp khó mà chặt chém gì đâu! Chẳng qua là rất
khó khăn trong việc vận chuyển cát ra đảo nên phải bán giá, đó may ra mới hòa
được vốn. Cũng do trời hành cả thôi chứ chẳng ai muốn vậy !”.

Số nhà sập hiện đang gấp rút xây lại vì khác với đất liền, mật độ dân cư trên
đảo Lý Sơn dày đặc nên việc ăn nhờ ở đậu hàng xóm là rất phiền phức. “Cát có đắt
mấy cũng phải cố mà mua, may ra tới Tết mới có nhà”- ông Tỵ nói.

Được biết, mỗi căn nhà bị sập trên đảo hiện nay chỉ được nhận 10 triệu tiền
hỗ trợ của Nhà nước, bằng với mức hỗ trợ ở đồng bằng. Chế độ “cào bằng” đó khiến
nhiều gia đình ở Lý Sơn không thể nào giải được bài toán “xây nhà mười triệu”
được. Mà đa phần những gia đình có nhà bị sập vừa rồi đều là những người nghèo,
thậm chí rất nghèo. Vì vậy, việc “góp thêm” vào ngôi nhà 10 triệu là điều quá
sức với họ. Rất may là một số doanh nghiệp đã có sáng kiến giúp dân Lý Sơn. Như
Tập đoàn Dệt may Việt Nam chẳng hạn, họ tặng cho dân Lý Sơn 300 triệu nhưng chỉ
“khoanh” lại cho 10 gia đình. Như vậy, mỗi nhà có 30 triệu, cộng với 10 triệu
“phần cứng” mà Nhà nước hỗ trợ nữa thì cũng xây được ngôi nhà có thể “chấp” bão
số 9 được rồi. Thế nhưng, với giá cát hiện tại, dẫu có nhận 40 triệu đi nữa thì
cũng rất khó để xây được ngôi nhà tử tế.

"Đói" cát trồng tỏi

Ông Võ Xuân Huyện, Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn nói: “Cát xây dựng thì còn có
thể “nín” được (ý ông nói để thư thả sang mùa khô mới xây nhà) chứ cát trồng tỏi
thì không có cách nào khác hơn là phải mua đắt, thậm chí đắt mấy cũng mua. Vì
đang vào mùa trồng tỏi nên không thể chần chừ được nữa”. Dù vậy, cũng theo ông
Huyện, giỏi lắm cũng chỉ có thể trồng được 150 hecta trên tổng diện tích 300
hecta phải trồng hàng năm. Bão số 9 vừa qua không chỉ vùi dập 200 hecta hành mà
còn san bằng 100 hecta đất đã phủ cát chuẩn bị trồng tỏi nữa. Đó chính là lý do
có thể sẽ bỏ hoang 50% diện tích còn lại vì nguồn cát dự trữ hầu như đã hết.

Đặc điểm của cây tỏi ở Lý Sơn là phải có cát lấy từ ven biển lên, trộn với
đất đỏ của núi lửa, rải lên mặt ruộng trước khi trồng thì hương vị của nó mới
thơm được. Nếu trồng chay (không trộn cát), tỏi vẫn có củ bình thường
nhưng sẽ không thơm. Cát trồng tỏi chính là thân của những con sò, con ốc đã hóa
thạch giờ làm phân bón cho loại cây đặc sản này nên tỏi Lý Sơn không quá cay
nhưng lại rất thơm.

Với 300 hecta tỏi, mỗi vụ, nông dân Lý Sơn cần 17.000 mét khối cát mới
để thay lớp cát cũ. Chính vì cần một lượng cát khổng lồ như vậy nên nhiều gia
đình đã phải “móc hàm ếch” vào thân đảo để lấy cát. Mỗi mùa biển động, thủy
triều lại xâm thực vào nơi vừa lấy cát ấy khiến hòn đảo này mỗi ngày một nhỏ
lại. Mấy năm qua, chính quyền đã cấm khai thác cát kiểu này nên nông dân đã phải
ra thật xa bờ để hút cát thủ công. Giá cát vì thế cũng tăng theo hàng năm. Trước
bão số 9, mỗi khối cát chỉ 100.000đ, giờ lên 150.000đ nhưng không dễ mua vì biển
đang động, không một chiếc tàu nào có thể ra xa bờ để khai thác cát về
bán.


Hàng năm, cứ vào tháng 8 âm lịch là vụ tỏi bắt đầu. Bão số 9 đúng “thăm” đảo
đúng vào lúc nông dân Lý Sơn đã làm đất được 1/3 diện tích. Nghĩa là, số cát đã
“lót nền” cho tỏi khoảng 6.000 khối rồi. Bão vùi dập trong nhiều giờ cộng với
lượng mưa chưa từng có khiến toàn bộ số cát đã phủ lên bề mặt ấy trôi lại xuống
biển, biến những người nông dân trên đảo thành những chú dã tràng không hơn
không kém! Ông Nguyễn Tồn ở thôn Đông xã An Hải đã chuẩn bị cát cho 3 sào ruộng
tỏi, giờ lại phải bỏ tiếp 5 triệu nữa để mua cát. “Nhưng như thế đã may lắm rồi
vì có nhà bây giờ phải “xếp hàng” nửa tháng mới có cát, trong khi thời vụ thì
không chờ”. Ông Tồn cho hay.

Những người nông dân trồng tỏi tiếp tục “đói” cát vì năm nay biển động liên
tục sau bão số 9 nên việc ra khơi hút cát về trồng tỏi là rất khó khăn. Giá tỏi
khô hiện đã lên 60.000đ/kg (tăng 35.000đ) nhưng nhà nào cũng hết tỏi. Đã vậy, vụ
tỏi mới thì đang “đói” cát nên không thể xuống giống được khiến nhiều gia đình
đứng trước nguy cơ đói cơm.

Mấy năm nay, Lý Sơn chủ trương “chân biển” chân đồng, nghĩa là vừa phải đánh
cá vừa trồng tỏi. Thế nhưng, đánh cá, tránh bão ngoài Hoàng Sa thì bị nước ngoài
ngang ngược xua đuổi, bắt bớ, đánh đập, thu ngư lưới cụ; quay lên bờ trồng tỏi
thì, gặp thiên tai chả may vận hạn, bị trời hành “đói” cát, hai vạn dân trên hòn
đảo xinh đẹp này giờ chẳng khác con tàu mất hướng lênh đênh trên biển rất cần
cứu hộ, cả la bàn, đinh vị để thủy thủ đoàn dạn dày sóng gió khỏi ngã
lòng.