Đến huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi), du khách không chỉ
ngắm trời mây non nước, thăm các di tích về đội Hoàng Sa vâng mệnh vua
ban đi bảo vệ chủ quyền Tổ quốc, mà còn có dịp hiểu thêm về tín ngưỡng
của cư dân vùng biển qua việc thờ cá Ông.

Tàu thuyền trên đảo Lý Sơn

Đi dọc mé biển phía tây của huyện đảo Lý Sơn từ xã An Vĩnh qua xã An
Hải, bạn sẽ thấy những nghĩa địa cá voi mà ngư dân đất đảo đọc chệch đi
là "lân Ông”. Điều này có lẽ xuất phát từ xa xưa, khi ngư dân đất đảo
với thuyền bè thô sơ đánh bắt cá trên biển. Thường xuyên đối mặt với
bão tố nên họ đặt niềm tin vào sự cứu giúp của thần linh, của những
sinh vật hiền lành trên biển như loài cá voi mà họ kính trọng gọi là
Ông Nam Hải.
Tại lân Ông thuộc vạn chài làng An Vĩnh, trong buổi chiều nắng
tắt, dưới gốc cây phong ba cổ thụ, nhìn ra khơi xa thấp thoáng những
con tàu, ngư dân Lê Sòng 78 tuổi kể cho tôi nghe những câu chuyện nhuốm
màu giai thoại về những ngư dân gặp bão biển may nhờ Ông phù hộ độ trì
nên thoát nạn.
Như trường hợp ông Nguyễn Nùng (quê ở thôn Tây, xã An Vĩnh), câu
thúng ngoài biển, chẳng may trời nổi cơn sóng lớn, thúng câu bị lật úp.
Ông Nùng chấp chới trong cơn sóng dữ, phần chết đến mười
mươi thì Ông từ dưới biển nhẹ nhàng nâng lên khỏi mặt nước, cho ngồi
trên lưng. Sau ba ngày đêm biển mới lặng yên, Ông đưa ông Nùng về mé
biển gần nhà trong niềm vui mừng không xiết của vợ con.
Còn ông Nguyễn Dần cũng đi thúng câu bị sóng lớn đánh chìm, may mắn
được Ông đưa vào tận đất liền thuộc khu vực cửa biển Mỹ Á, xã Phổ
Quang, huyện Mộ Đức. Đến đó ông Dần lại được bà con đưa về nhà rồi bón
cháo cho. Sau khi khỏe mạnh, trong khi vợ con tưởng ông đã mất xác
ngoài biển ông mới trở về lại đảo.

Từ cây phong ba cổ thụ trước đình An Vĩnh nhìn ra biển

Những câu chuyện như vậy có nhiều nên nhiều thế hệ ngư dân đất đảo
luôn đặt niềm tin vào cá Ông và từ lâu dân chài đã lập nhiều lân thờ
Ông cá. Tuy vậy, khác với các làng biển dọc vùng duyên hải miền Trung
thường gọi cá voi bơi vào bờ chết là “Ông lụy”, người đất đảo Lý Sơn
thì gọi “Ông đi tu”. Một khi “Ông đi tu” về với đất đảo thì dân làng tổ
chức lễ theo nghi thức giống như con người.
Nếu cá voi lớn hàng chục tấn thì sau khi "lụy" vào bờ ngư dân đem
chôn ngoài đất từ 5-7 năm, cá nhỏ từ 3-4 năm. Sau đó họ hốt cốt bỏ
trong quách để phía trong lăng và lập bàn thờ.

Lăng cá Ông ở làng An Vĩnh

Chúng tôi dừng lại trước lân Tân nơi thờ hai bộ xương cá voi lớn mà
dân đảo cho biết tước hiệu là Nam Hải đồng đình đại vương và Nam Hải
đức ngư tôn thần.
Ông Phù Ngã, trưởng vạn chài thôn Đông, xã An Vĩnh, kể: "Từ lúc còn
nhỏ, cha tôi đã kể về chuyện Ông Nam Hải đồng đình đại vương này. Hồi
đó khi “Ông đi tu” còn ở ngoài biển xa, một ngư dân trong làng đã
được báo mộng sẽ có “Ông đi tu“ dạt vào".
Ba tháng sau trong một ngày biển rất yên thấy ngoài khơi có nhiều
dợn sóng, dân làng biết Ông được các Ông khác đưa vào bờ, bèn dùng ván
lót ở phía dưới, quấn dây thừng rồi dùng thuyền buồm kéo vào. Sau đó,
phụ nữ mua giấy điều về trải, người già thì lo tế lễ cầu xin tước
hiệu, còn cánh thanh niên lo đào huyệt để táng bên mé biển. Lễ táng
xong, vài tháng sau, dầu cá từ cơ thể Ông cứ rịn ra thấm vào đất làm
ươn ướt cả một vùng.

Hài cốt cá Ông ở làng An Vĩnh

Bảy năm sau đó, dân làng tiến hành hốt cốt, mua dát trầm về xông.
Nhưng bộ cốt lớn quá, có chiều dài khoảng 7m và đốt xương như chiếc cối
quá lớn mà lăng thì nhỏ nên đành lót giấy điều sắp cốt.
Còn về Ông Nam Hải đức ngư tôn thần thì có trước cả Ông Nam Hải đồng
đình đại vương. Qua nhiều thế kỷ, “Ông đi tu” đến vùng biển đảo này
nhiều hơn, nhưng lần nào cũng vậy, dân làng đều tổ chức nghi lễ đón Ông
trong niềm kính trọng.
Du khách từ phương xa đến muốn vào viếng lân thờ Đức Nam Hải đồng
đình đại vương thì theo ông Phù Ngã, phải tìm đến chủ vạn. Sau đó, chủ
vạn sẽ có lời đề đạt với những dân chài cao niên trong vạn. Nếu những
bậc cao niên đồng ý thì chủ vạn sẽ tiến hành một lễ gồm ba mâm trầu
rượu để cầu xin Ông đồng ý rồi mới được mời du khách vào viếng.
Thời gian trôi qua, bây giờ ngư dân đất đảo nhiều người đã đóng tàu
lớn, trang bị nhiều phương tiện đánh bắt hải sản hiện đại như máy tầm
ngư, máy định vị. Nhưng ở huyện đảo Lý Sơn cũng như nhiều vùng biển
miền Trung năm nào cũng hứng chịu bão tố và cũng có ngư dân gặp nạn
nên dân chài vẫn đặt niềm tin vào Ông cá. Hầu như trước các chuyến ra
khơi dân chài đều vào lân Ông thắp nhang xin phù hộ. Rồi sau những
chuyến ra khơi trở về, họ lại thắp hương, tưởng nhớ công đức của Ông.

Gỡ lưới sau chuyến biển

Ở vạn chài, thường trong dịp kết thúc mùa biển, bà con dân chài tổ
chức cúng vạn, hát bả trạo (một hình thức cá hát dân gian diễn tả công
cuộc đánh bắt hải sản trên biển đầy nhọc nhằn, gặp bão tố, cố sức chống
chèo, được Ông độ trì nên thoát nạn trở về cập bến bình yên, trong
khoang đầy cá).
Cũng chính vì thế nên việc thờ cùng cá Ông từ lâu đã trở thành tín ngưỡng của ngư dân vùng biển đảo này.
nguồn http://www.xaluan.com

ỏ ngoài mình nge nói sắp xây viện bảo tàng đền thò cá ông mà
đây là cơ hội để ls phát triển du lịch đó...