(QNg)- Huyện đảo Lý Sơn có diện tích chỉ khoảng 10 km2, cách đất liền chừng 18 hải lý, với khoảng 2 vạn dân thuộc 26 dòng họ sinh sống. Từ bao đời nay, người dân trên đảo hành nghề biển và trồng hành, tỏi. Cuộc sống tuy còn nhiều khó khăn, nhưng việc học tập của con em họ luôn được chú trọng, nhiều dòng họ đã trở thành nơi "ươm mầm" để con em họ thành công trên con đường học vấn.

Đến đảo Lý Sơn vào một ngày cuối năm, dù đang tất bật chuẩn bị cho ngày giỗ tộc họ đầu năm nhưng ông Đặng Thành - Chi hội trưởng chi hội khuyến học tộc họ Đặng vẫn niềm nở tiếp chúng tôi. Ông Thành bảo: "Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày Mùng 1 Tết, tộc họ Đặng đều tổ chức họp mặt các gia đình, con cháu. Trong ngày này, tộc họ sẽ tôn vinh và tặng những phần quà cho các cháu có thành tích học tập tốt, làm gương cho lớp học sinh sau". Tộc họ Đặng là một tộc họ lớn ở đảo, với khoảng 162 hộ sống tập trung ở thôn Tây, xã An Vĩnh. Năm 2009 tộc họ Đặng đã thành lập Chi hội khuyến học. Hơn 4 năm qua, bà con trong tộc họ cùng nhau đóng góp xây dựng quỹ hiếu học của tộc họ, thường xuyên theo dõi, giúp đỡ các em học sinh ở các gia đình có hoàn cảnh khó khăn.


Điển hình gia đình hiếu học ở Lý Sơn là gia đình ông Đặng Văn Tồn. Nhiều giấy khen với thành tích loại giỏi của các con ông được treo trang trọng ở phòng khách. Hai vợ chồng ông Tồn đều làm nghề trồng hành tỏi nên thu nhập hằng năm phụ thuộc vào thời tiết, giá cả thị trường. Vợ ông lại hay đau ốm. Tuy gặp nhiều khó khăn về kinh tế nhưng ông vẫn tâm niệm "Học tập là phương cách duy nhất để giúp con cái mình trưởng thành, thà nghèo tiền nghèo bạc chứ không thể nghèo cái chữ".

Nhờ quyết tâm đó, ông Tồn đã cho 4 người con của ông được đến trường và luôn học giỏi. "Nhờ tộc họ giúp đỡ, khuyến khích nên gia đình tôi mới có động lực cho các cháu đến trường" - ông Tồn cho biết. Em Đặng Văn Tốt (14 tuổi) con ông Tồn ngoài thành tích là học sinh giỏi 7 năm liền, em còn nhận được nhiều giấy khen về "người hùng biện giỏi", học sinh viết chữ đẹp. Em cũng đã từng là một trong những học sinh của đất đảo được đến thăm Lăng Bác Hồ. Tốt bảo: "Ước mơ của cháu là làm bác sĩ. Nếu có điều kiện học được sau này cháu sẽ trở về làm việc trên đảo". Còn rất nhiều gia đình trong tộc họ Đặng đã làm rạng danh dòng họ bằng những thành tích học tập của con em mình. Vừa qua, Chi hội khuyến học tộc họ Đặng được Hội Khuyến học Việt Nam tặng bằng khen về thành tích làm khuyến học.

Một dòng họ có "thâm niên" trong công tác khuyến học trên đất đảo mà không thể không nhắc đến là tộc họ Phạm Văn. Tộc họ Phạm Văn có khoảng 150 hộ, với hơn 600 nhân khẩu, sống tập trung chủ yếu ở thôn Đông, xã An Vĩnh. Đây là một dòng tộc có truyền thống yêu nước lâu đời, có vai trò rất lớn trên đảo. Chi Hội Khuyến học và Quỹ khuyến học của dòng tộc Phạm Văn, xã An Vĩnh được thành lập năm 2002. Từ đó đến nay, liên tục 9 năm liền, cứ đến ngày kỵ tổ và kết thúc năm học, tộc họ đều tổ chức tuyên dương phát thưởng cho các học sinh giỏi để động viên con cháu ra sức học tập đạt thành tích cao. Trước khi làm lễ tuyên dương, bao giờ cũng có lễ dâng hương tiên linh, trong không khí trang nghiêm tôn kính. Ông trưởng tộc sẽ phát thưởng cho những cháu đạt thành tích học tập cao. Những phần thưởng dù giá trị kinh tế không lớn nhưng là sự động viên để các cháu học tập và tu dưỡng. Những cháu có hoàn cảnh khó khăn vươn lên học tốt cũng có phần thưởng. Tộc họ cũng quan tâm động viên giúp đỡ các gia đình khó khăn để không cháu nào phải bỏ học giữa chừng.

Đến nay, họ tộc Phạm Văn có hơn 50 con em đã và đang học đại học, cao đẳng. Nhiều gia đình có 2 hoặc 3 con học đại học và cao đẳng, như ông bà Phạm Khương An, Phạm Văn Ngọc, Phạm Hoàng Linh,… Hiện nay, nhiều con em của bà con họ Phạm Văn đảo Lý Sơn đã ra trường, có việc làm ở các cơ quan Nhà nước hay các công ty trong và ngoài tỉnh. Riêng ở Khu Kinh tế Dung Quất có rất nhiều con cháu của dòng tộc này làm việc.

Quỹ Khuyến học của tộc họ Phạm được bà con trong họ tộc đóng góp từ thu nhập ít ỏi của mình dành dụm cho sự nghiệp khuyến học, mong con cháu học hành tấn tới, giỏi giang. Một phần nữa là từ con cháu trong dòng tộc là những người đã thành đạt đi làm ăn ở khắp nơi gửi về mong góp phần động viên và tạo điều kiện cho phong trào khuyến học của quê nhà.

Ông Nguyễn Quang Minh - Phó Chủ tịch Hội khuyến học huyện Lý Sơn cho biết: "Thu nhập của người dân trên đảo đa phần chỉ ở mức trung bình. Tuy nhiên, các dòng tộc vẫn luôn giữ được truyền thống hiếu học. Truyền thống đó qua bao đời đã được con cháu giữ gìn và phát triển không ngừng. Có thể nói rằng, các dòng tộc như dòng tộc Phạm Văn, dòng tộc họ Đặng, họ Nguyễn… là lá cờ đầu trong công tác khuyến học ở huyện Lý Sơn".

Bài, ảnh: Xuân Hiếu